Rotterdamse Toetsingscommissie Ontzamelen geeft eerste advies
De Rotterdamse Toetsingscommissie Ontzamelen heeft haar eerste adviezen uitgebracht aan het college van burgemeester en wethouders. Het gaat om een voorstel van het Wereldmuseum en een voorstel van het Maritiem Museum. De Rotterdamse werkwijze waarbij een externe toetsingscommissie is ingesteld om ontzamelvoorstellen die de gemeentelijke collectie betreffen te beoordelen, is uniek in Nederland. De museumwereld kijkt met belangstelling naar deze eerste adviezen.
De Toetsingscommissie adviseert negatief over het voorstel van het Wereldmuseum: de ontzamelprocedure is niet zorgvuldig, niet juist en niet transparant gevolgd. Het College heeft de directeur van het Wereldmuseum en de huidige waarnemers over het advies geïnformeerd, maar neemt het advies niet in behandeling, omdat er op dit moment geen Raad van Toezicht is bij het Wereldmuseum. Het is aan de te benoemen Raad van Toezicht over het voorgestelde ontzameltraject te besluiten.
Het voorstel van Maritiem Museum betreft het afstoten van marineschip De Buffel aan Stichting Museumschip De Buffel in Hellevoetsluis. Deze stichting heeft het schip nu in bruikleen. De Buffel heeft een historische band met Hellevoetsluis: deze haven is lange tijd thuisbasis van het schip geweest. Het College heeft het positief advies van de commissie overgenomen en het ontzamelvoorstel vastgesteld. Dit betekent dat het College De Buffel ‘om niet’ overdraagt aan de Stichting gezien de getaxeerde marktwaarde (nihil) en de hoge kosten voor het behoud en beheer volgens museale normen.
Rotterdam voorloper met werkwijze ontzamelen
Al langer konden musea objecten ontzamelen, maar in de praktijk gebeurde dit niet tot nauwelijks. De laatste jaren is een trend merkbaar dat musea focus willen aanbrengen in hun collectie en niet langer alleen maar verzamelaar zijn, maar met regelmaat ook afstand willen doen van delen van hun collectie. Als deze collectie gemeentelijk eigendom is, is daarvoor toestemming van het college van burgemeester en wethouders nodig. In de praktijk bleek het College echter geen goede handvatten te hebben om tot een afgewogen oordeel te komen. Met de nieuwe visie op ontzamelen, het bijbehorend uitvoeringsprotocol en het instellen van een externe toetsingscommissie heeft Rotterdam hier als eerste gemeente een oplossing voor bedacht. Vanuit de rest van het land wordt het eerste advies van de toetsingscommissie dan ook met belangstelling bekeken.
Wat doet Toetsingscommissie Ontzamelen
De commissie heeft als opdracht het College te adviseren over de voorstellen die de gemeentelijke musea in kunnen dienen tot ontzameling van objecten uit de gemeentelijke museumcollectie. De commissie toetst de ontzamelvoorstellen op zorgvuldigheid en transparantie. Daarbij neemt zij onder meer de vraag mee of de landelijke Leidraad voor het Afstoten van Museale Objecten (LAMO) is gevolgd en hoe het ontzamelvoorstel zich verhoudt tot het vastgestelde collectiebeleidsplan van de indiener.
De leden van de toetsingscommissie
Tot voorzitter van de Toetsingscommissie is benoemd de heer drs. J. Laan. De heer Laan beschikt over een rijke bestuurlijke ervaring en affiniteit met de kunst- en erfgoedsector. De andere leden van de commissie zijn mevrouw M. Brouwer (directeur Museum Het Valkhof in Nijmegen en tot voor kort lid van de Ethische Codecommissie voor Musea), mevrouw L. Grijns (zelfstandig ondernemer en tot voor kort secretaris van de Werkgroep LAMO bij de Museumvereniging) en de heer J.M. Boll (voorheen advocaat en lid van de Raad van State; via diverse bestuurlijke functies betrokken bij de kunst- en erfgoedsector). In de personen Laan, Brouwer, Grijns en Boll meent het College de genoemde deskundigheid en kwaliteiten gevonden te hebben.
Wat is ontzamelen?
De gemeente, als eigenaar van een omvangrijke museale collectie, voelt een grote verantwoordelijkheid voor het cultureel erfgoed in Rotterdam. De gemeente vindt van belang dat de collectie betekenis heeft voor de stad en tevens een nationale en internationale uitstraling heeft. De Rotterdamse musea hebben in hun collectiebeleidsplannen vastgelegd hoe zij de kwaliteit van de gemeentelijke collectie, het behoud en de toegankelijkheid voor het publiek willen organiseren en versterken. Verzamelen èn ontzamelen, ofwel het afstoten van museale objecten, maken beide onderdeel uit van deze plannen. Gezien het belang van het cultureel erfgoed wil de gemeente zorgvuldig en transparant omgaan met de wijze waarop kan worden ontzameld. Het College zal per geval afwegen hoe de gemeentelijke museale collectie als geheel het beste gediend is. Het belang van het erfgoed voor het publieke domein weegt het college hierin vanzelfsprekend mee.