Stadsrecht Rotterdam twee dagen te zien in het stadhuis

Het stadsrecht was in de middeleeuwen een privilege – een voorrecht – dat door de landsheer aan een plaats werd toegekend. Daarmee werd aan de burgers grotere bevoegdheid gegeven op het gebied van bestuur en rechtspraak. Bovendien kreeg de stad een aantal andere rechten zoals het houden van markten, het bouwen van stadsmuren, het recht op tolheffing en vrijstelling van een aantal belastingen. Wel stonden er verplichtingen tegenover, zoals het leveren van soldaten aan de graaf ten tijde van oorlog. Voor het verkrijgen van het stadsrecht moest aan de landsheer worden betaald.

Kortstondig stadsrecht
Eerder, op 17 maart 1299 kreeg Rotterdam een stadsrecht uit handen van Wolfert van Borselen, die op dat moment de macht in Holland had. Met Rotterdam als bondgenoot wilde Van Borselen zijn positie versterken aangezien Dordrecht en Schiedam hem niet gunstig gezind waren. Het hielp hem weinig want op 1 augustus 1299 werd hij door zijn tegenstanders in Delft vermoord. Het Rotterdamse stadsrecht werd kort daarop herroepen.

Definitief stadsrecht
In de veertiende eeuw groeit Rotterdam langzaam uit tot een nederzetting met stedelijke aspiraties. De Hollandse graven hebben oog voor de politieke economische macht van steden en spelen in op de wensen van hun onderdanen. Graaf Willem III verstrekt een deel van Rotterdam al in 1328 een stadsrechtachtig privilege, terwijl zijn zoon en opvolger graaf Willem IV tegen betaling op 7 juni 1340 aan heel Rotterdam definitief stadsrecht verleent aan de naar schatting 2.000 mensen die er dan wonen.

Inmiddels is Rotterdam uitgegroeid tot een wereldhavenstad met meer dan 600.000 inwoners en 170 verschillende nationaliteiten. Voor een samenleving is een structuur nodig en die is de afgelopen eeuwen gesmeed, voor het eerst geformaliseerd met het stadrecht van 7 juni 1340.

Stadsrecht in stadhuis te bezichtigen
Het originele stadsrecht (op perkament) berust normaliter bij het Stadsarchief Rotterdam. Speciaal voor de viering 675 jaar stadsrecht is het document op 4 en 5 juni te zien in de hal van het stadhuis aan de Coolsingel 40.

Bijlage: tekst met hertaling van het stadsrecht Rotterdam 1340.